TSH در آزمایش خون

آزمایش TSH (مخفف Thyroid Stimulating Hormone) یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های خون است که برای بررسی عملکرد تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله به تفسیر کامل آزمایش TSH، نحوه انجام آن، TSH نرمال چه عددی است، چرا در آزمایش خون بالا می‌رود و آیا بالا بودن آن خطرناک است؛ و نیز علل پایین بودن، نشانه‌ها و نیز نحوه درمان آن خواهیم پرداخت.

آزمایش TSH چیست؟

TSH هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح شده و بر روی تیروئيد اثر می‌گذارد و باعث افزایش تولید هورمون‌های تیروئیدی نظیر T4 (تیروکسین) و T3 (تری‌یدوتیرونین) می‌شود. بنابراین TSH همچون شلاقی است که تیروئيد را وادار به تولید هورمون می‌کند. بنابراین آزمایش TSH برای ارزیابی عملکرد تیروئيد انجام می‌شود. این آزمایش می‌تواند به شناسایی کم‌کاری یا پرکاری تیروئيد کمک کند¹. بهتر است این آزمایش همراه با آزمایش T4 تفسیر شود.

پزشک ممکن است آزمایش TSH را در صورت مشاهده‌ی علائم زیر، درخواست دهد:

کم‌کاری تیروئيد

کم‌کاری تیروئید شرایطی است که در آن تیروئید هورمون‌های کافی تولید نمی‌کند و منجر به کاهش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. علائم کم‌کاری تیروئید شامل خستگی، ضعف، افزایش وزن، ریزش مو، ریزش ابرو و مشکل در تمرکز است که پزشک در این شرایط از داروی لووتیروکسین برای درمان استفاده می‌کند. علل رایج کم‌کاری تیروئید عبارتند از:

• تیروئیدیت هاشیموتو: یک بیماری خودایمنی که باعث می‌شود بدن به سلول‌های تیروئید حمله کند. در این بیماری معمولاً آزمایش Anti TPO نیز مثبت است.
• تیروئیدیت: التهاب تیروئید در بلند مدت می‌تواند منجر به تحلیل رفتن غده تیروئيد و در نهایت کم‌کاری تیروئید شود.
• کمبود ید: تیروئید برای تولید هورمون‌ها به ید نیاز دارد. بنابراین کمبود ید می‌تواند باعث کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی شود.

پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید شرایطی است که در آن تیروئید هورمون‌های زیادی تولید می‌کند و منجر به افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. علائم پرکاری تیروئید شامل افزایش اشتها، اضطراب، تعریق، عدم تحمل گرما، کاهش وزن و مشکلات خواب است. علل رایج پرکاری تیروئید عبارتند از:

• بیماری گریوز: یک اختلال شایع که باعث می‌شود تیروئید بزرگ شده و هورمون‌های زیادی تولید کند.
• تیروئیدیت: التهاب تیروئید که در کوتاه مدت می‌تواند به پرکاری تیروئید منجر شود.
• ندول‌های تیروئید (گره‌های تیروئیدی): آن دسته از ندول‌های تیروئید که فعال هستند و هورمون ترشح می‌کنند ممکن است باعث پرکاری تیروئید شوند.

TSH نرمال چه عددی است؟

میزان نرمال TSH در یک فرد بالغ و سالم که باردار نیست، بین ۰٫۵ تا ۵ mIU/L است. مقادیر بین ۵ تا ۱۰، مرزی تلقی می‌شود و بهتر است با سایر آزمایشات تیروئید نظیر T4 و Anti TPO و نیز علائم بیمار نظیر اختلالات قلبی، تفسیر شود. مقادیر بالاتر از ۱۰ هم که بطور قطع نشان‌دهنده‌ی افزایش غیر طبیعی است².

بالا بودن TSH در آزمایش خون

سطح بالای TSH معمولاً نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید است. این بدین معناست که تیروئید به اندازه کافی هورمون (T4 و T3) تولید نمی‌کند و غده هیپوفیز تلاش می‌کند با تولید بیشتر TSH، تیروئید را تحریک به تولید هورمون‌های بیشتر کند.

TSH پایین نشانه چیست؟

سطح پایین TSH نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است. این بدین معناست که تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند و غده هیپوفیز تلاش می‌کند با کاهش تولید TSH، فعالیت تیروئید را کاهش دهد.

تفسیر آزمایش TSH همراه با آزمایش T4

در صورتی که آزمایش TSH نرمال باشد، اختلالات اولیه‌ی تیروئيد رد می‌شوند. بنابراین یک آزمایش نرمال برای رد اختلالات اولیه‌ی تیروئید کفایت می‌کند. بر اساس بعضی منابع نیاز است که آزمایش‌های تکمیلی نظیر آزمایش T3 و آزمایش T4 و یا حتی Anti TPO انجام شوند و TSH نیز با آن‌ها تفسیر شود³. جدول زیر، به خوبی تفسیر این آزمایش‌ها را در کنار یکدیگر نشان می‌دهد:

چه زمانی باید آزمایش TSH انجام شود؟

آزمایش TSH ممکن است در صورت مشاهده علائم اختلالات تیروئید توسط پزشک تجویز شود. همچنین، اگر داروی هورمون تیروئید مصرف می‌کنید یا تیروئید خود را برداشته‌اید، آزمایش‌های منظم TSH برای پایش سطح هورمون‌های تیروئید ضروری است.

آمادگی لازم برای پیش از انجام آزمایش

آزمایش TSH نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد. با این حال، مهم است که پزشک خود را در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع کنید، زیرا برخی داروها ممکن است بر دقت اندازه‌گیری TSH تأثیر بگذارند. این داروها شامل آمیودارون، لیتیوم، پردنیزولون و بیوتین هستند.

نحوه انجام آزمایش TSH

آزمایش TSH نیاز به تهیه نمونه خون دارد که از یک ورید در داخل آرنج گرفته می‌شود. مراحل انجام آزمایش عبارتند از:

• تمیز کردن محل با یک ماده ضدعفونی‌کننده.
• بستن یک نوار الاستیک دور بازو برای پر خون شدن وریدها.
• وارد کردن سوزن به ورید و جمع‌آوری خون در یک لوله.
• برداشتن سوزن و پوشاندن محل با یک باند برای جلوگیری از خونریزی.

این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد، اما بهتر است که صبح انجام شود⁴.

نتیجه‌گیری

آزمایش TSH ابزاری کلیدی برای تشخیص و پایش اختلالات تیروئید است. این آزمایش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد عملکرد تیروئید و نیاز به درمان‌های خاص ارائه دهد، بطوری که بالا یا پایین بودن آن می‌تواند به خوبی نشان‌دهنده‌ی اختلالات تیروئيد شامل پرکاری و کم‌کاری تیروئید باشد. بنابراین در صورت مشاهده هرگونه علائم اختلالات تیروئید، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان موثر کمک کند.